Avrupa Birliği’nin (AB) aslî-yapısal organlarından biri olan Avrupa Parlamentosu yasama organı değildir. Adı ‘parlamento’ olsa da, yasa yapmaz; kararları bağlayıcı nitelikte değildir.
AB’nin uluslarüstü (supranasyonel) niteliği Parlamento’nun teşekkülünde ve çalışma şeklinde de görülür. Parlamento seçimlerinde partiler, AB sathındaki şemsiye partiler bünyesinde yer alarak yarışırlar. Mesela, Almanya’da Hıristiyan Demokrat Parti’ye mensup bir siyasetçinin Avrupa Parlamentosu seçimlerine gireceği liste Avrupa Halk Partisi listesidir. Keza bir Fransız Sosyalist Partilinin Avrupa Parlamentosu’ndaki grubu, Sosyalistlerin ve Demokratların Terakkiperver (İlerlemeci) İttifakı’dır. Kendi ülkesinde hangi partiye mensup olursa olsun, bir Avrupa Parlamenteri partisinin mensup olduğu şemsiye partinin Avrupa Parlamentosu’ndaki grubuna üye olur. Uluslarüstülük ilkesinin bir gereği olarak Parlamento üyeleri vatandaşı oldukları ülkelerin hükûmetlerinin tercihlerine göre değil, mensubu oldukları siyasi parti grubunun eğilimlerine göre oy verirler.
1957’de AET kurulduğunda neredeyse hiçbir işlevi olmayan ve tabiri caizse bir fikir kulübü olmaktan öteye geçemeyen Parlamento’nun yetkileri giderek artmış, 90’lı yıllarda kurucu antlaşmalarda yapılan değişikliklerle Parlamento genişleme sürecinde yetkilendirilmiştir.
Genişleme sürecinde Parlamento’nun üstlendiği rol, AB’nin en önemli karar organı olan Konsey’in bu süreçteki rolüyle karşılaştırıldığında kayda değer görülmeyebilir. Nitekim, bir devletin AB’ye aday ilan edilmesinde, müzakerelere başlanmasında, müzakere fasıllarının açılması ve kapatılmasında ve o devletle üyelik antlaşmasının imzalanmasında yetki Konsey’dedir.
AB üyeliğine aday bir devletle devam eden müzakerelerin askıya alınması veya tamamen kesilmesi konularında da yetki Konsey’dedir. Türkiye ile üyelik müzakerelerinin nasıl yürütüleceğini düzenleyen Müzakere Çerçeve Belgesi’nin üyeliğin askıya alınması hakkındaki 5. Maddesi aşağıdaki gibidir:
“Türkiye’de, Birliğin temelini oluşturan özgürlük, demokrasi, insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin ciddi ve sürekli olarak ihlal edilmesi durumunda, Komisyon kendi inisiyatifiyle veya üye devletlerin üçte birinin talebi üzerine müzakerelerin askıya alınmasını tavsiye eder ve müzakerelerin tekrar başlatılması için gerekli şartları önerir. Konsey, böyle bir tavsiye üzerine, Türkiye’yi de dinledikten sonra, nitelikli çoğunlukla, müzakerelerin askıya alınıp alınmamasını ve tekrar başlatılması için gerekli şartları karara bağlar. Üye devletler, Hükûmetlerarası Konferansta, oy birliği genel kuralına halel gelmeksizin, Konsey kararı doğrultusunda hareket eder. Avrupa Parlamentosu bilgilendirilir…”
Buradan da anlaşılabileceği gibi, Avrupa Parlamentosu askıya alma işleminde, tavsiyede bulunma işlevine dahi sahip değildir. Bu yetki Komisyon’a aittir.
Bütün bunlar Avrupa Parlamentosu’nun hiçbir önemi olmadığı şeklinde yorumlanmamalıdır. Parlamento, AB vatandaşları tarafından doğrudan seçim yoluyla teşekkül eden bir organ olduğundan, aldığı tavsiye kararlarına AB üyesi devletlerin hükûmetlerinin tamamen kulaklarını tıkaması beklenmez. Haddizatında, parlamenterler de ekseriyetle kendi devletlerinde var olan siyasi atmosfere göre hareket ederler. Bazen de, hükûmetler doğrudan dile getirmekten imtina ettikleri hususları Avrupa parlamenterleri üzerinden dillendirmeyi tercih ederler. Zira Avrupa Parlamentosu’nun yapısı ve kararların oluşturulma şekli, bu organın ortalık karıştırıcı bir görev ifa etmesine ziyadesiyle müsaittir.
Kısa bir süre önce uzun uzun tartışıp, Türkiye ile müzakerelerin devamına karar veren Konsey’in aksine, Parlamento’nun müzakerelerin askıya alınmasını tavsiye etmesi, müzakerelerin derhal kesileceği anlamına gelmez. Bu tavır AB üyesi devletlerin Türkiye’ye karşı uzunca bir süredir oynadıkları ‘iyi polis-kötü polis’ senaryosunun son örneği olmaktan ibarettir.
AB üyeleri belli ki, Türkiye’nin Birlik’e bakışındaki muazzam değişikliğin, Türkiye’nin önceliklerindeki farklılaşmanın, bu ülkenin dünkü Türkiye olmadığının henüz farkına varmamışlar. FETÖ’nün yurt içi ve dışındaki işbirlikçileriyle birlikte teşebbüs ettiği hıyaneti bertaraf eden, demokrasiye sahip çıkan Türkiye, Avrupa Parlamentosu’nun bozuk terazisiyle ağırlığı tartılacak bir ülke olmanın çoktan ötesine geçmiştir…
